بررسی دلایل بی اعتمادی به آمریکا در مذاکرات هسته‌ای

مرتضی محمدپور | شهرآرانیوز؛پس از انعقاد برجام، شکل تازه‌ای به خود گرفت و همان طور که منتقدان برنامه جامع اقدام مشترک در جریان مذاکرات برجامی پیش بینی کرده بودند، این معاهده بین المللی بی آنکه برای غربی‌ها الزام آور باشد، تبدیل به ابزاری برای اعمال فشار‌های جدید به ایران شده است تا نه تنها سیاست مداران غربی، بلکه حتی مقامات سازمان‌های بین المللی، با موج عهدشکنی آمریکا همراه شوند.

در یک نمونه آشکار از این زیاده خواهی ها، رافائل گروسی، مدیر آژانس بین المللی انرژی، اتمی درحالی احتمال تبدیل شدن منطقه غرب آسیا به آوردگاهی برای رقابت اتمی میان کشور‌های منطقه را یک خطر بزرگ تلقی می‌کند که در حال حاضر، رژیم صهیونیستی به عنوان مقصد بسیاری از سفر‌های مدیر آژانس، بزرگ‌ترین زرادخانه تسلیحات هسته‌ای منطقه را دارد.

تناقض گویی‌های این چنینی در دهه گذشته، شرایطی را در ایران به وجود آورده است که نه تنها مقامات و مسئولان کشور، بلکه آحاد مردم، دیگر به مذاکرات دیپلماتیک، آمریکا و کشور‌های اروپایی بی اعتماد هستند. این درحالی است که گفتگو‌های غیرمستقیم ایران و آمریکا در دوحه چندان رضایت بخش نبود. قطر عزم خود را جزم کرده است تا در مذاکرات هسته‌ای و احیای برجام، همچنین در روابط ایران و آمریکا نقشی ایفا کند. شاهدش همان مذاکراتی که بعد از آمد ورفت‌های مقامات قطری در دوحه برگزار شد.

آن گفتگو‌های غیر مستقیم بین تهران و واشینگتن البته از نگاه طرفین نتیجه بخش نبود و مثلا همین دیروز رابرت مالی، نماینده آمریکایی‌ها در مذاکرات هسته ای، آن را اتلاف وقت خواند. موضع طرف ایرانی هم در آن مذاکرات و بعد از آن تغییری نکرده است. قطر، اما کوتاه نیامده و ناامید هم نشده است. از این رو ست که وزیر خارجه خود را به تهران فرستاد. آن طور که ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امور خارجه، گفته است «با توجه به روابط بسیار خوب و رو به گسترش ایران و قطر، در دیدار مقام قطری با حسین امیر عبداللهیان، وزیر امور خارجه کشورمان، علاوه بر روابط دوجانبه، موضوعات مورد علاقه در حوزه منطقه‌ای و بین المللی نیز مورد گفتگو و تبادل نظر قرار خواهد گرفت.»

دوحه، آوردگاه بی اعتمادی

کارشناسان بر این باورند که علی رغم وجود امیدواری‌های فراوان از سوی برخی مقامات ارشد آمریکا برای حصول نتیجه در مذاکرات اخیر دوحه، پایان یافتن این دور از گفتگو‌ها بدون دستیابی به یک نتیجه مشخص، در عمل نشان داد که مسئله، فراتر از تحریم سپاه پاسداران، فعالیت‌های منطقه ای، برنامه موشکی یا حتی ابعاد پرونده هسته‌ای ایران است و ریشه در نگرش خصمانه غرب به ایران دارد.

حجت الاسلام حسن نوروزی، عضو کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس، در این باره به خبرگزاری «مهر» می‌گوید: «این بار هم سرنوشت مذاکرات به گونه‌ای رقم می‌خورد که باز هم نتیجه‌ای نخواهد داشت. اروپا همانند آمریکا به ایران نگاه می‌کند و آمریکا نیز از ابتدا با ما دشمنی داشته است و هنوز هم دارد؛ لذا به نظر نمی‌رسد رویکرد جدیدی ازسوی آن‌ها اتخاذ شده باشد و مشهود است که آن‌ها مثل همیشه وقت کشی می‌کنند و مذاکرات را به بازی گرفته اند تا در آینده، راهکاری برای توقف ایران بیابند.»

اظهارات ند پرایس، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا، در نشست خبری اخیر خود، نشانه کاملی از زیاده خواهی و مطالبات یک جانبه طرف آمریکایی است؛ تا جایی که وی در پاسخ به سؤال یکی از خبرنگاران به صراحت می‌گوید: «آنچه نه تنها آمریکا بلکه متحدان اروپایی منتظرش هستند، تصمیمی از سوی دولت ایران برای بازگشت کامل به پایبندی به برجام است.

واقعیت این است، از زمانی که ایران از تعهدات برجامی اش فاصله گرفت، برنامه هسته‌ای آن به گونه‌ای پیشرفت کرده که برایمان نگران کننده است و بنابراین پیش از اینکه ما به هر تعهدی عمل کنیم، باید اطمینان پیدا کنیم که ایرانی‌ها برنامه هسته‌ای خود را متوقف می‌کنند و به تعهدات خود پایبند هستند، اما بر اساس آنچه به طور غیرمستقیم و از طریق متحدان اروپایی مان شنیده ایم، هنوز برایمان معلوم نشده است که ایران این تصمیم سیاسی را گرفته است یا همچنان از آن سر باز می‌زند.»

گزینه ترک مذاکرات روی میز ایران

مذاکرات بی سرانجام قطر، شرایطی را به وجود آورد که برای نخستین بار پس از حدود یک دهه، نظریه توقف مذاکرات به صورت رسمی در بین مقامات ایرانی مطرح شده است؛ زیرا دیپلمات‌های آمریکایی در دوحه به اندازه‌ای در مسیر حصول نتیجه سنگ اندازی کردند که بنا به گفته زهره الهیان، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی، حتی نمایندگان اتحادیه اروپا نیز به کارشکنی آمریکایی‌ها اعتراض داشته اند.

وی در گفتگو با خبرگزاری «فارس» می‌گوید: «رئیس جمهور ما همواره تأکید داشته است که ما مذاکره را برای مذاکره نمی‌خواهیم و تنها هدف از مذاکره، تأمین منافع ملت ایران است، اما در شرایط کنونی که آمریکایی‌ها در برابر تعهد صادقانه و متعهدانه ما، راه عهدشکنی را در پیش گرفته اند و همچنان حاضر نیستند منافع ملت ایران را به رسمیت بشناسند، به نظر می‌رسد که قرار نیست مذاکرات برای ما منافعی داشته باشد و در این شرایط شاید حتی دیگر ضرورتی برای ادامه آن نیز نداشته باشیم.»

در این باره، حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه کشورمان، با انتشار پیامی در صفحه مجازی خود از گفت و گوی تلفنی با جوزف بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، خبر داده است و می‌نویسد: «با جوزف بورل گفت وگوی تلفنی داشتم. توافق تنها بر مبنای درک مشترک و رعایت منافع متقابل ممکن است. برای رسیدن به یک توافق قوی و پایدار، مسیر مذاکرات را ادامه می‌دهیم، اما آمریکا باید مشخص کند که خواهان توافق است یا فقط قصد تکرار یک طرفه خواسته‌های خود را دارد؛ زیرا حقیقت این است که هر دو، هم زمان با هم ممکن نیست.»

به عهدشکنان بی اعتمادیم

در شرایطی که طرف غربی پس از مذاکرات دوحه، ایران را به وقت کشی و بی برنامگی در گفتگو‌ها متهم می‌کنند، حقیقت آن است که تحت تأثیر جنگ اوکراین و تحریم همه جانبه روسیه، اگر هم توافقی میان ایران و ۴+۱ صورت بگیرد، احتمال پایبندنبودن آمریکا و متحدان اروپایی اش به نتایج مذاکرات وجود دارد؛ زیرا باز هم می‌توان تحریم‌های روسیه را بهانه‌ای برای نقض برجام قرار داد و حتی تقصیر‌ها را گردن روس‌ها انداخت.

محسن کوهکن، فعال و تحلیلگر سیاسی، در این باره به پایگاه خبری تحلیلی «فردا» می‌گوید: «اکنون که تجربه گذشته را داریم، دیگر نباید اجازه دهیم که باز هم شرایطی فراهم شود که ما دستاورد‌های هسته‌ای خود را زایل کنیم یا در مسیر توسعه و پیشرفت خود متوقف شویم، اما در مقابل، طرف غربی هر روز بهانه جدیدی برای استمرار تحریم‌ها بیاورد. حقیقت این است که وقتی یک بار بدعهدی صورت گرفته است، هیچ تضمین منطقی وجود ندارد که بار دیگر چنین نشود؛ بنابراین لازم است اخذ تضمین‌های لازم از سوی آمریکا برای پایبندی به برجام، بخشی از نتیجه مذاکرات باشد.»